Poseł Grzegorz Rusiecki - Wystąpienie z dnia 26 stycznia 2024 roku.

Stenogram

11. punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2022 wraz ze sprawozdaniem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druki nr 85 i 183).

Poseł Grzegorz Rusiecki:

    Szanowna Pani Marszałek! Panie Rzeczniku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt z kolegą posłem Michałem Szczerbą zaprezentować opinię klubu Koalicji Obywatelskiej w zakresie informacji rzecznika praw obywatelskich za działalność w roku 2022.

    W pierwszej kolejności należy podkreślić bardzo wysoką liczbę wniosków, jakie wpływają do rzecznika praw obywatelskich. W roku 2022 to było ponad 75 tys., a więc ponad 200 spraw dziennie. Dla porównania: w roku 2019 to było niecałe 60 tys., więc obserwujemy tu gigantyczny wzrost. Może to świadczyć i na pewno świadczy o zaufaniu obywateli do urzędu rzecznika.

    Rola rzecznika praw obywatelskich jest niezwykle ważna. Nie zwracają się bowiem do niego osoby, które są zadowolone z tego, w jaki sposób organy władzy publicznej załatwiły ich życiowe sprawy, czynią to jedynie ci, których sprawy nie zostały załatwione zgodnie z ich oczekiwaniami, oraz ci, którzy uważają, że władza publiczna w sposób nadmierny ingeruje w przysługującą im sferę wolności lub praw. Ogrom spraw wniesionych przez obywateli stanowi swoisty obraz niezadowolenia wnioskodawców z działania bądź bierności organów władzy publicznej.

    Informacja rzecznika praw obywatelskich jest bardzo obszerna, zawarta jest w dokumencie o prawie 600 stronach - widzicie państwo, że jest tego rzeczywiście bardzo dużo - trudno byłoby się więc odnieść do całości tej aktywności i ją opisać, chciałbym się zatem skoncentrować na wybranym fragmencie dotyczącym stanu przestrzegania wolności i praw człowieka.

    W opinii rzecznika praw obywatelskich w dalszym ciągu zachowują aktualność krytyczne uwagi przedstawione w poprzednich latach, dotyczące nie tylko jakości stanowionego prawa, ale także przebiegu samego procesu legislacyjnego. Ustawy bywają uchwalane w pośpiechu i bez przeprowadzania konsultacji. Przypomnę, że to był rok 2022.

    Nierozwiązany, zdaniem rzecznika praw obywatelskich, pozostał kryzys wokół wymiaru sprawiedliwości zapoczątkowany zmianą formuły wybierania sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa. Zmiany wprowadzone w zakresie funkcjonowania sądów powszechnych i administracyjnych, Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa nie tylko nie doprowadziły do poprawy funkcjonowania sądów, lecz pogłębiły problem związany ze sprawnością ich działania. Wydłużył się czas oczekiwania na rozpoznanie sprawy przez sąd.

    Z zaniepokojeniem należy odnotować fakt, że pojawiły się wcześniej niespotykane przypadki niewykonywania wyroków i środków tymczasowych orzeczonych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, co stanowi naruszenie zobowiązania do przestrzegania przez Polskę ostatecznych wyroków w sprawach, w których była stroną, a w przypadku środków tymczasowych - naruszenie zobowiązania nieprzeszkadzania w skutecznym wykonywaniu prawa do skargi indywidualnej.

    Nie ustały także sygnalizowane przez rzecznika od lat zagrożenia w zakresie ochrony prawa do prywatności i wolności komunikowania się. Trzeba więc powtórzyć, że obowiązujące ustawodawstwo pozwala Policji oraz innym służbom na bardzo szerokie stosowanie kontroli operacyjnej oraz nieograniczone pobieranie danych telekomunikacyjnych, pocztowych i internetowych. Ustawodawstwo to nie zapewnia równocześnie efektywnej i niezależnej od władzy wykonawczej kontroli pozyskiwania tych materiałów i danych. Sądy otrzymują jedynie zbiorcze informacje na temat prowadzonych postępowań, w ramach których zostały pozyskane dane telekomunikacyjne. W przypadku tych czynności operacyjnych nie istnieje konieczność respektowania zasady subsydiarności i proporcjonalności. Jak zauważa rzecznik, w kontekście ochrony prawa do prywatności wyjaśnienia wymaga ujawnienie stosowania w ramach kontroli operacyjnej systemu Pegasus, gdyż jego możliwości pozyskiwania i przetwarzania danych o jednostce wykraczają poza granice zakreślone przez obowiązujące prawodawstwo.

    Rzecznik ostrzega, że niepokój społeczny, jak też sprzeciw poszczególnych gmin i ich mieszkańców budzą działania władzy publicznej podejmowane w związku z planowaną budową Centralnego Portu Komunikacyjnego. Zastrzeżenia dotyczą zarówno planowanych lokalizacji inwestycji powiązanych z tą budową, jak i zasad wypłaty odszkodowań za wywłaszczenie na potrzeby tej inwestycji.

    W omawianym 2022 r. nie uległa poprawie sytuacja w zakresie realizacji konstytucyjnego prawa równego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Okres intensywnego zwalczania zagrożenia epidemicznego pogłębił jedynie problemy występujące od lat, tzn. brak odpowiedniej liczby lekarzy i personelu pielęgniarskiego, zbiurokratyzowanie systemu i jego niedofinansowanie. Na szczególne podkreślenie zasługuje postępujący mimo zwiększonego zapotrzebowania regres w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, w tym przede wszystkim zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Dostęp do opieki zdrowotnej w dalszym ciągu jest utrudniony i odbiega od standardu wyznaczonego przez konstytucję.

    Wysoka Izbo! Rola rzecznika praw obywatelskich jest niezwykle istotna. Tych tematów, tak jak powiedziałem, jest bardzo dużo. W roku 2022 urząd rzecznika praw obywatelskich piastował pan Marcin Wiącek. Na pana ręce kieruję podziękowania dla całego zespołu, który mimo ograniczonego budżetu w prawidłowy sposób i z pełnym zaangażowaniem wypełniał powierzone mu zadania. Dziękuję. (Oklaski)