Poseł Wiesław Krajewski

Stenogram

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Barbara Oliwiecka:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani Minister! Od 1 stycznia 2025 r. w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, na który czekaliśmy bardzo długo. W Europie działa on już w 16 krajach, a kolejne kraje europejskie bardzo poważnie rozważają jego wprowadzenie. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że tylko skup opakowań gwarantuje nam wypełnienie zobowiązania co do recyklingu, a przede wszystkim pozwoli oczyścić nasze środowisko.

    W krajach, w których funkcjonuje system kaucyjny, poziom recyklingu tworzyw sztucznych sięga 90%. W Polsce, dane są różne, ale są szacowane na poziomie zaledwie dwudziestu siedmiu - trzydziestu paru procent i nawet pojawiają się informacje, że realnie nie przekraczają 10%.

    W związku z powyższym zwracam się z pytaniem do pani minister, z kilkoma pytaniami nawet: Na jakim etapie jest wdrażanie systemu kaucyjnego? Czy resort kontroluje stan przygotowań sklepów, producentów opakowań, operatorów systemu, branży recyklingowej? Czy istnieją jakiekolwiek opóźnienia? I bardzo ważne: Czy są przewidziane zmiany w rozwiązaniach już przyjętych, a przede wszystkim zmiany w zakresie skupu opakowań szklanych? Bo system kaucyjny przewiduje skup opakowań szklanych wielokrotnego użytku. My jako Polska 2050 alarmowaliśmy już na etapie przygotowywania ustawy, że jest duży problem z opakowaniami szklanymi, jednorazowymi, np. małpkami, które widzimy ciągle na ulicach naszych miast. Gdyby włączyć takie opakowania do systemu kaucyjnego, na pewno poprawiłoby to i poziom recyklingu, i czystość naszych miast.

    Mam jeszcze jedno pytanie. Zgłaszają się do mnie przedstawiciele małych sklepów, którzy są (Dzwonek) zaniepokojeni poziomem wdrażania tego systemu. Sklepy do 200 m? będą pobierać kaucję, ale ich udział w systemie na zasadzie odbierania opakowań i zwrotu kaucji jest dobrowolny. Moje pytanie jest takie: Czy resort przygotował system wsparcia, zachęt, pomocy, żeby jednak te małe sklepy, często osiedlowe, włączyły się również w odbiór opakowań? Z dwóch powodów: po pierwsze, jest to wygodne dla klientów, po drugie, oczywiście z punktu widzenia podniesienia poziomu recyklingu również może mieć znaczenie, ale też, mam nadzieję, podniesie konkurencyjność tych sklepów, żeby klienci nie wybierali znowu dużych marketów, bo tam dostaną zwrot, tylko mogli tego zwrotu oczekiwać w małych sklepach osiedlowych. Dziękuję ślicznie.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    Szanowny Panie Marszałku! Szanowne Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Bardzo dziękuję za to pytanie o system kaucyjny i to nie jest z mojej strony tylko kurtuazyjne podziękowanie, ale faktycznie cieszę się z tego, dlatego że traktuję to jako element szerokich konsultacji - konsultacji, których nam brakowało w poprzedniej kadencji.

    Odpowiadając na pytanie, na jakim etapie są przygotowania do wdrożenia systemu kaucyjnego, chciałabym poinformować, że prowadzone są przede wszystkim prace legislacyjne nad poprawą obowiązującej już ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, którą dalej będę nazywać w skrócie ustawą kaucyjną. Trwają również prace nad rozporządzeniami wykonawczymi w sprawie wysokości kaucji i wysokości opłat produktowych. Prowadzone są również postępowania w zakresie złożonych wniosków o wydanie decyzji na prowadzenie systemu kaucyjnego. Chodzi tutaj o zezwolenie dla podmiotów zobowiązujących się do uruchomienia systemów kaucyjnych w całej Polsce w określonym terminie i tu też będę ich nazywać w skrócie operatorami systemu kaucyjnego.

    Zacznę od tego ostatniego działania, jakim jest wydanie zezwoleń dla operatorów. Do tej pory wpłynęły do ministerstwa dwa takie wnioski i wczoraj została wydana, miałam przyjemność sama ją podpisać, pierwsza decyzja - już teraz mogę powiedzieć - dla KSK Zwrotka SA. Zostało wydane to zezwolenie, natomiast drugi wniosek nadal jest rozpatrywany.

    Jako ministerstwo zdajemy sobie sprawę, że oczekiwanie społeczne jest bardzo duże. Ponad 85% Polek i Polaków popiera system kaucyjny, chce tego systemu i bardzo dobrze, bo dzięki temu będziemy mogli osiągnąć lepsze efekty środowiskowe. Natomiast termin faktycznego startu systemu kaucyjnego będzie zależeć przede wszystkim od stopnia przygotowania i zaangażowania operatorów. My robimy wszystko, żeby zdążyć z tymi zmianami legislacyjnymi na czas.

    Oczywiście równolegle do tych zezwoleń Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi prace legislacyjne nad dwoma aktami związanymi z systemem kaucyjnym. Pierwszy jest już gotowy i to jest nowelizacja, ustawa wprowadzająca techniczne zmiany. Znalazły się w niej przepisy doprecyzowujące, dotyczące wydawania, cofania, zmieniania zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego. Aby zwiększyć nadzór ministra klimatu i środowiska nad operatorami i zminimalizować ryzyko wystąpienia nieprawidłowości, przewidziano m.in. wprowadzenie mechanizmu kontroli, przy czym wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska otrzymały uprawnienia do kontroli operatorów, aby weryfikować ich stopień przygotowania do uruchomienia i zgodność wprowadzenia systemu z wydaną decyzją. W tej chwili czekamy na uzyskanie wpisu do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Mam nadzieję, że to nastąpi niedługo, zwłaszcza że postulaty te zostały już skonsultowane z branżą. Postulaty te mają poparcie, ponieważ wszyscy chcemy uszczelnienia tego systemu.

    Dodatkowo toczą się również prace nad szerszą nowelizacją. Wsłuchaliśmy się w głos branży, samorządów, sklepów, ale także organizacji społecznych. Zbieraliśmy te uwagi od początku tej kadencji, czyli od grudnia. 5 marca zorganizowane zostało szerokie spotkanie konsultacyjne, na którym zgodziliśmy się co do wielu postulatów. Również Ministerstwo Finansów uczestniczyło w tym spotkaniu. Przede wszystkim powiem tu tylko o trzech może nie tyle najważniejszych, ile najbardziej znanych postulatach. Chodzi o kaucję bez VAT niezależnie od tego, czy jest to opakowanie jednokrotnego użytku, czy wielokrotnego użytku, jak również o kaucję pobieraną podczas całego etapu sprzedaży. Czyli chodzi o to, że niezależnie od tego, kto sprzedaje napój, powinien on pobierać kaucję, bo to uszczelni system. Takie rozwiązania funkcjonują w całej Europie.

    Przychyliliśmy się również do postulatu branży o opóźnienie jednej frakcji. Chodzi o opakowania po mleku i produktach mlecznych. Branża, ale również sklepy zwracały uwagę, że będzie im trudno w pierwszym roku wprowadzić te opakowania ze względów sanitarnych. Równocześnie realizowane są oczywiście też inne projekty. Jest przygotowywany projekt rozporządzenia ministra klimatu i środowiska dotyczącego wielkości kaucji. W tym zakresie, jak myślę, te prace są już bardzo zaawansowane. Zobowiązujemy się - i to podtrzymujemy - że kaucja za butelki plastikowe i puszki aluminiowe będzie wynosiła 50 gr, natomiast za butelki szklane wielokrotnego użytku - 1 zł.

    Odpowiadając na pytanie, czy resort rozważa zmiany polegające na wprowadzeniu do systemu szkła jednokrotnego użytku, przy czym w szczególności małpek, chcę poinformować, że temat ten był bardzo szeroko konsultowany zarówno z organizacjami pozarządowymi, jak i ze sklepami, z branżą. Tutaj nie ma prostego rozwiązania, już tłumaczę dlaczego. W powszechnym rozumieniu uważa się, że chodzi tylko o tzw. małpki, które są (Dzwonek) rzeczywiście zmorą polskich lasów.

    Dokończę przynajmniej ten punkt, dobrze?

    Wicemarszałek Włodzimierz Czarzasty:

    Bardzo proszę.

    Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    Problem jest jednak szerszy, ponieważ nie możemy włączyć do systemu kaucyjnego tylko małpek, ale musimy włączyć do systemu wszystkie napoje, które są pakowane w szkło jednokrotnego użytku. Czyli mówimy też o wódkach, winach, sokach, soczkach dla dzieci. Oczywiście przede wszystkim branża handlowa, w szczególności małe sklepy zwracały uwagę, że nie mają możliwości fizycznych, aby zbierać selektywnie szkło jednokrotnego użytku, bo to kompletnie zablokowałoby ich działalność. Wiele sklepów chce wejść w system kaucyjny - mam takie informacje - i chce ręcznie zbierać butelki z tworzyw sztucznych, a także puszki aluminiowe. Natomiast zbieranie butelek szklanych jednokrotnego użytku jest po prostu niemożliwe i dlatego taki wymóg stanowiłby barierę w funkcjonowaniu handlu i obniżałby możliwości konkurowania na rynku.

    Jest jeszcze drugi aspekt tej sprawy. Chodzi o ekologię. Badania w całym cyklu życia produktów wykazują, że szklane opakowania jednokrotnego użytku mają nawet większy negatywny wpływ na środowisko niż opakowania plastikowe, o czym niewiele ludzi wie. Natomiast ma to związek m.in. z tym, że wymagana jest bardzo duża ilość energii do przerobienia szkła, jak również wyższa jest emisja CO₂ w transporcie. W tych badaniach najlepiej wypadają szklane butelki, ale wielokrotnego, a nie jednokrotnego użytku, pod warunkiem że tutaj zostanie osiągnięty odpowiedni efekt skali.

    Dlatego Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które ma stać na straży rozwiązań, które są prawdziwie, a nie pozornie ekologiczne, zaproponowało rozwiązanie, które dostosuje system kaucyjny do warunków gospodarki obiegu zamkniętego. Chodzi o opakowania standardowe. Takie opakowania, np. szklane butelki na piwo, soki, wódki czy mleko, zamierzamy zacząć wprowadzać od 2026 r. Zaletą takiego rozwiązania jest to, że każdy producent napojów będzie mógł dobrowolnie, podkreślam: dobrowolnie przystąpić do takiego systemu kaucyjnego niezależnie od tego, czy jest to mały, czy duży producent. Obecnie niestety obrót butelkami wielokrotnego użytku jest możliwy tylko w przypadku dużych producentów ze względów ekonomicznych, ale też ekologicznych. Uzupełnieniem tego systemu będą oczywiście odpowiednio skonstruowane opłaty produktowe.

    Zdaję sobie sprawę, że systemowe rozwiązania nie zawsze są satysfakcjonujące. Łatwiej jest proponować proste rozwiązania. Natomiast chcę zauważyć, że problem z małpkami znacznie wykracza poza zakres Ministerstwa Klimatu i Środowiska. System kaucyjny nie rozwiąże problemu alkoholowego w Polsce. 3 mln małpek dziennie to są ogromne liczby. Pytanie: Czy nie należałoby się pochylić systemowo, międzyresortowo nad tym problemem? I pytanie: Czy powinniśmy się pochylić nad ewentualnym zakazem sprzedaży małpek na stacjach benzynowych? Nie wiem. Czy sklepy powinny stosować ceny dumpingowe na alkohole wysokoprocentowe? Czy można poprawić funkcjonowanie programów leczenia chorób alkoholowych? Nie znam odpowiedzi na te wszystkie pytania. My ze swojej strony deklarujemy, że będziemy w tym uczestniczyć. Jeżeli takie prace będą się toczyć, na pewno przyłożymy się do tego również ze strony gospodarki odpadami, gospodarki obiegu zamkniętego. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Barbara Oliwiecka:

    Dziękuję ślicznie, pani minister, szczególnie za te wyjaśnienia odnośnie do opakowań szklanych jednorazowych. Nie zdążyłam wcześniej zadać wszystkich pytań, więc chcę jeszcze dopytać. Chodzi o taką prostą rzecz jak akcja edukacyjna, informacyjna. Czy resort ma na to zaplanowane środki? Jeżeli tak, to kiedy ruszy taka akcja? Chodzi o akcję dla obywateli, ale również właśnie dla sklepikarzy. Dziękuję ślicznie.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    Tak, zdecydowanie. W Ministerstwie Klimatu i Środowiska już teraz zaczęliśmy prace koncepcyjne. Wiadomo, że do uruchomienia systemu jest jeszcze 9 miesięcy. Trudno mi powiedzieć, czy to będzie 9 miesięcy, czy troszkę dłużej, dlatego że ten pierwszy operator zwrócił się do nas z prośbą o uruchomienie systemu 31 stycznia, a nie 1 stycznia. Nie wiem, jak będzie z innymi operatorami, natomiast takie akcje zdecydowanie muszą być i będą prowadzone. Ministerstwo Klimatu i Środowiska ma zagwarantowane środki na edukację. Oczywiście oprócz systemu kaucyjnego będziemy także promować selektywną zbiórkę odpadów, czyli również recykling. Chcemy po prostu wdrażać po kolei zasady gospodarki obiegu zamkniętego, czyli minimalizować ilość odpadów, przetwarzać je ponownie, recyklingować i dopiero na koniec będą składowanie i ewentualnie odzysk energii.