Posłanka Maja Ewa Nowak - Wystąpienie z dnia 26 stycznia 2024 roku.

Stenogram

12. punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów o sytuacji osób starszych w Polsce za 2022 r. wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Senioralnej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druki nr 83 i 151).

Poseł Maja Ewa Nowak:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W 2050 r. seniorzy będą stanowili ponad 40% populacji naszego kraju, tymczasem Polska, w której żyjemy, była projektowana dla dużo młodszego społeczeństwa. Nasz system edukacji, transportu czy ochrony zdrowia nie jest przygotowany na nieuniknioną demograficzną zmianę, dlatego musimy przeprojektować te systemy już dziś.

    Polityka senioralna to obszar, który z roku na rok wraz ze starzeniem się polskiego społeczeństwa powinien stawać się jednym z obszarów priorytetowych. W tym zakresie potrzebujemy konkretnych, mądrych i przede wszystkim systemowych rozwiązań na przyszłość. Prognozy demograficzne na lata 2023-2060 dobitnie wskazują, że proces starzenia się społeczeństwa pogłębi się - i to znacznie. Mimo przewidywanego ubytku ludności o ponad 7 mln do 2060 r. spodziewany jest postępujący proces starzenia się ludności Polski, co oznacza także znaczny wzrost odsetka osób w wieku 65 lat i więcej.

    Bardzo skrótowo przedstawię sytuację polskich seniorów na podstawie danych zebranych za 2021 r. i 2022 r. Na koniec 2022 r. liczba ludności Polski wyniosła niespełna 38 mln, a blisko 10 mln stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej. Oznacza to, że 1/4 mieszkańców naszego kraju jest w wieku senioralnym.

    Gospodarstwa domowe zamieszkane wyłącznie przez osoby w wieku 60 lat i więcej utrzymują się przede wszystkim z emerytur lub rent, które w 2022 r. stanowiły aż 80% ich dochodów. Sytuacja finansowa gospodarstw domowych w miastach jest lepsza niż na wsi, ponieważ dochody gospodarstw w miastach są aż o 19% wyższe niż na wsi. Gospodarstwa domowe zamieszkane wyłącznie przez osoby starsze rzadziej oceniały swoją sytuację materialną jako dobrą lub raczej dobrą w porównaniu z gospodarstwami bez seniorów, natomiast częściej oceniały ją jako przeciętną, złą lub raczej złą. Najgorzej swoją sytuację materialną oceniły osoby w wieku 60 lat i więcej mieszkające samotnie, w szczególności na wsi. Niestety w warunkach starzejącego się społeczeństwa udział osób starszych w populacji osób ubogich w Polsce rośnie. Poczucie dobrostanu materialnego seniorów oceniane przez nich samych jako nienajlepsze nie pozostawia złudzeń, że jest tu sporo do zrobienia.

    Populacja osób w wieku 60-74 lata, które są bierne zawodowo, wyniosła ponad 5,5 mln.

    W końcu grudnia 2022 r. wśród bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy blisko 7% stanowiły osoby w wieku 60-64 lata.

    Należy wprowadzić także szereg innych działań wspierających seniorów na rynku pracy, zachęcać ich do pozostawania aktywnymi zawodowo pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Praca musi się seniorom opłacać. Jednym z rozwiązań, które może się do tego przyczynić, jest zwolnienie ze składki rentowej. Aktywny zawodowo emeryt nie powinien płacić składki rentowej, która powinna zostać zaliczona jako składka emerytalna. Powinno się również wypłacać utracone trzynastki. Każda osoba, która zdecyduje się pracować dłużej, powinna otrzymać przysługujące trzynaste emerytury, tak jakby już przeszła na emeryturę. Programy podnoszące kompetencje cyfrowe seniorów, edukacja pozaformalna powinny stanowić filary zachęt do pozostawania seniorów na rynku pracy.

    Na podstawie wyników europejskiego badania dochodów i warunków życia ludności można stwierdzić, że blisko 22% osób starszych w wieku 60 lat i więcej, mieszkających w Polsce oceniło swoje zdrowie jako złe lub bardzo złe, a co najmniej 62% osób wskazało na długotrwałe problemy zdrowotne lub choroby przewlekłe. W związku z oceną stanu zdrowia na potrzebę skorzystania z leczenia lub badania wskazało ponad 70% osób starszych, z czego, niestety, ok. 16% osób przyznało, że nie zawsze skorzystało z leczenia lub badania, gdy była taka potrzeba. Jako powód seniorzy wskazywali długie kolejki do lekarzy i czas oczekiwania, a w latach 2020-2022 wskazywali na ograniczenia związane z pandemią. Bardzo ważne są też właściwa opieka medyczna oraz profilaktyka zdrowotna i dostęp do opieki geriatrycznej. Niestety, w Polsce dostęp do opieki geriatrycznej stanowi też spory problem. Liczba łóżek w szpitalach ogólnych na oddziałach geriatrycznych w 2021 r. wynosiła zaledwie 1048, podczas gdy opieką objęto 21 253 osoby. Najgorsza sytuacja była w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie według danych z roku 2021 liczba łóżek na oddziałach geriatrycznych oraz liczba osób leczonych na oddziałach geriatrycznych wyniosła 0. Nie lepiej sytuacja wygląda w województwach wielkopolskim oraz zachodniopomorskim, gdzie jest po 20 łóżek. Dla porównania: w województwie śląskim liczba ta wynosi 300 łóżek. Pomysłem Polski 2050 na zabezpieczenie tych potrzeb jest tworzenie dziennych szpitali geriatrycznych jako alternatywny dla zakładów opiekuńczo-leczniczych i oddziałów rehabilitacji.

    Za bardzo ważne uważamy też zwiększenie dostępności wsparcia udzielanego przez asystentów lub opiekunów medycznych. Seniorzy powinni mieć możliwość wyjścia ze swoich czterech ścian. Poprzednie rządy podejmowały szereg działań, które, jak wynika z raportu, wpłynęły pozytywnie na polepszenie jakości życia seniorów, jednak w naszej opinii podejście do spraw seniorów wymaga jeszcze bardzo wielu zmian, zarówno w ramach założeń programowych, jak i finansowych. Znaczna część tych rozwiązań będzie kontynuowana, jak choćby trzynasta i czternasta emerytura czy część programów, np. ˝Senior+˝. Jednocześnie znaczne wsparcie powinno według nas być skierowane do samorządów i organizacji pozarządowych. Lokalnie łatwiej jest identyfikować potrzeby oraz kierować adekwatne pomoc i wsparcie.

    Podsumowując: Polska 2050 Szymona Hołowni dostrzega potrzebę konkretnych, mądrych systemowych zmian dotyczących polityki senioralnej. Naszym celem jest poprawa dobrostanu i jakości życia osób starszych w aspekcie zarówno zdrowotnym, finansowym, fizycznym, jak i psychologicznym. Postulaty, które chcielibyśmy wprowadzić w życie, to: wypłata wszystkich utraconych trzynastych emerytur w dniu przejścia na emeryturę osobom, które zdecydują się na pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego, zwiększony dostęp do transportu zbiorowego mający wpływ na mobilność społeczną seniorów, współfinansowanie przez państwo programów dotyczących wzrostu kompetencji cyfrowych dla osób powyżej 50. roku życia, także w odniesieniu do dostępu do telemedycyny, refundacja przez państwo wizyty u lekarza specjalisty, jeśli czas oczekiwania na wizytę w państwowym systemie ochrony zdrowia przekroczy 3 miesiące, dostępna i profesjonalna opieka medyczna dla osób starszych. Chcemy stworzyć dzienne szpitale geriatryczne jako alternatywy dla zakładów opiekuńczo-leczniczych i oddziałów rehabilitacji, a także zwiększyć dostępność wsparcia udzielanego przez asystentów lub opiekunów medycznych. Chcemy wprowadzenia programów dotyczących kompetencji cyfrowych dla osób powyżej 50. roku życia oraz zwiększenia dostępności domów i klubów seniora, szczególnie w mniejszych miejscowościach, oraz uniwersytetów trzeciego wieku. Dziękuję. (Oklaski)