Posłanka Katarzyna Ueberhan - Wystąpienie z dnia 26 stycznia 2024 roku.

Stenogram

11. punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2022 wraz ze sprawozdaniem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druki nr 85 i 183).

Poseł Katarzyna Ueberhan:

    Szanowna Pani Marszałek! Panie Rzeczniku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić stanowisko klubu Lewicy w sprawie informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w 2022 r. Był to kolejny rekordowy rok pod względem liczby wniosków skierowanych do biura rzecznika. Było ich ponad 75 tys. Obraz polskiego państwa w 2022 r., który wyłania się z informacji rzecznika, to obraz państwa w kryzysie, a właściwie w kryzysach - chodzi o utrzymujący się kryzys wymiaru sprawiedliwości, neo-KRS, upolityczniony Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy z nielegalną Izbą Dyscyplinarną. Kryzys sądownictwa wiąże się z niewykonywaniem wyroków i środków tymczasowych orzeczonych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.

    Jest to państwo w kryzysie demokracji, nadużywające władzy, naruszające i ograniczające wolności osobiste, nadużywające stosowania aresztu tymczasowego. Chodzi też o wzrost liczby i rosnącą przewlekłość tymczasowych aresztowań. 9 miesięcy - to była przeciętna długość czasu przetrzymywania zatrzymanych w areszcie w 2022 r., przetrzymywania bez prawomocnego wyroku. Chodzi także o nadużywanie uprawnień przez służby państwa - bezprawne podsłuchy, aferę Pegasusa, którą teraz zajmie się w Sejmie komisja śledcza.

    Jest to państwo w kryzysie praworządności. Ustawy były uchwalane pospiesznie, z naruszeniem nie tylko procesu legislacji, ale też źródeł i zasad stosowania prawa, z naruszeniem konstytucji i gwarantowanych konstytucyjnie praw człowieka. Jest to państwo naruszające prawa człowieka, niegwarantujące respektowania pełni praw i godności człowieka, w tym praw i godności kobiet, choćby przez brak zmiany definicji gwałtu, ale też praw i godności kobiet w ciąży, których życie i zdrowie jest stale narażane przez obowiązujące złe i nieludzkie prawo antyaborcyjne, a także praw i godności osób z niepełnosprawnościami, osób niesamodzielnych i ich opiekunów skazywanych przez wadliwe regulacje i niewystarczające świadczenia na życie poniżej poziomu egzystencji.

    Jest to państwo w kryzysie, jeśli chodzi o wsparcie dla osób znajdujących się w sytuacjach kryzysowych - kryzysie bezdomności, ubóstwa, w kryzysie zdrowotnym, w tym w kryzysie zdrowia psychicznego. Jest to państwo w kryzysie systemu ochrony zdrowia pogłębionym przez trwający wówczas kryzys pandemiczny i system nierespektujący pełni praw i godności pacjenta.

    Państwo PiS w 2022 r. to państwo w kryzysie równości, państwo, które systemowo dyskryminuje swoich obywateli i obywatelki ze względu na płeć, wiek, narodowość czy orientację. Chodzi o brak równości wobec prawa i dyskryminację mniejszości - od ograniczania możliwości nauczania języka mniejszości narodowych czy etnicznych po nierówności w zatrudnianiu i wynagradzaniu kobiet i mężczyzn. Chodzi o funkcjonujące strefy anty-LGBT oraz wygłaszanie przez środki masowego przekazu i pozorne publikacje edukacyjne pseudoedukacyjnych, fałszywych, krzywdzących i dyskryminujących treści.

    Ale 2022 r. to też rok nowych kryzysów, kryzysu ekologicznego i niespotykanej wcześniej katastrofy ekologicznej na rzece Odrze, a także, a może przede wszystkim, kryzysu związanego z wojną za naszą wschodnią granicą w wyniku agresji rosyjskiej na Ukrainę i związanych z nią kolejnych kryzysów: kryzysu uchodźczego i niestety kryzysu humanitarnego. Państwo PiS podzieliło uchodźców na tych lepszych, dla których szeroko otwarto granice, domy i serca, oraz tych gorszych, niechcianych i odczłowieczanych, których oddziela się drucianym płotem, wypycha do lasu, stosując nieludzkie push-backi, skazując na śmierć z wycieńczenia, głodu i chłodu.

    Z tego miejsca chciałam wyrazić wdzięczność i podziękować rzecznikowi praw obywatelskich prof. Marcinowi Wiąckowi za to, że kontynuuje trudną pracę swoich poprzedników, za to, że informuje, interweniuje, wspiera i pomaga wszystkim tym, których zawiódł system, wszędzie tam, gdzie system nie działa, że podjął działania we wszystkich obszarach, które wspomniałam wcześniej, ale też w wielu, wielu innych, o których przeczytają państwo w informacji przedstawionej przez rzecznika.

    2022 r. był rokiem pełnym wyzwań, a obraz polskiego państwa w 2022 r., który wyłania się z informacji rzecznika, to obraz państwa widziany oczami osób pokrzywdzonych, wykluczonych, zapomnianych czy niedostrzeganych przez wadliwy system. Ale czy to właśnie to, jak państwo wspiera tych najsłabszych obywateli, nie jest miarą skuteczności tego państwa i jego instytucji? Wsparcie i zaopiekowanie tych osób, rozwiązywanie ich problemów to odpowiedzialność naszego państwa, to egzamin, do którego nasze państwo i nim rządzący przystępują każdego dnia. Ten egzamin, egzamin z empatii i odpowiedzialności zdało w roku 2022 z pewnością polskie społeczeństwo w obliczu wojny za wschodnią granicą. Ten egzamin zdał rzecznik praw obywatelskich wraz ze swoimi współpracownikami. Ale to egzamin, którego w roku 2022 państwo PiS po raz kolejny nie zdało. Na szczęście mamy już 2024 r.

    Na zakończenie chciałabym raz jeszcze podziękować panu rzecznikowi, podziękować wszystkim współpracownikom, ale też przy okazji podziękować bardzo szczególnie prof. Hannie Machińskiej za jej pracę i zaangażowanie, gdy była jeszcze częścią tego urzędu i biura rzecznika. Dziękuję państwu. (Oklaski)