Lewica - pytanie ws. budowy spalarni odpadów z dnia 26 stycznia 2024 r.

Stenogram

9. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Marcelina Zawisza:

    Szanowny Panie Marszałku! Szanowna Pani Ministro! Po poprzednim rządzie odziedziczyliśmy program dofinansowania przez Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej budowy spalarni odpadów. W kraju toczy się w tej chwili 36 postępowań administracyjnych dotyczących lokalizacji spalarni odpadów komunalnych. Kolejne 12 projektów tego typu jest w zaawansowanym stadium planowania.

    Decyzję o lokalizacji tych instalacji wynikają często nie z obiektywnych potrzeb, tylko z prostej dostępności środków. Rząd daje, samorząd wydaje, niestety przy tym często ignorując głos mieszkańców i wiele argumentów przemawiających za inwestycjami w inne formy gospodarki odpadami. O zatrzymanie budowy spalarni walczą mieszkańcy m.in. Oświęcimia, Żywca, Bielska-Białej, Nowego Sącza, Wrocławia, Długołęki, Wągrowca, Inowrocławia, Tarnobrzegu, Łodzi, Kraśnika, Zduńskiej Woli, Lublina czy Opola.

    W klubie Lewicy reprezentujemy różne regiony, łączy nas jednak przywiązanie do demokracji. Decyzja o budowie instalacji do spalania odpadów powinna zapadać w pełnej zgodzie z lokalnymi społecznościami, z którymi blisko współpracujemy jako posłowie i posłanki. Tu są różne kwestie do rozważenia - od obciążenia mieszkańców i mieszkanek naszego kraju opłatami ETS za emisję CO₂, przez wątpliwości, czy ten sposób zagospodarowania odpadów mieści się w koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego, po katastrofy ekologiczne związane z emisją dioksyn do środowiska podczas uruchamiania lub awarii spalarni.

    Ale nie chcemy dzisiaj od pani ministry szczegółowych rozwiązań tych spraw. Potrzebujemy zacząć od podstaw, a podstawą demokracji i mądrych decyzji jest dialog. Grupy mieszkańców walczą o tę rozmowę od lat. Tu pojawia się najważniejsze pytanie: Czy pani ministra spotka się z grupami protestu? Nie mniej ważne pytanie brzmi: Czy w związku z wieloma wątpliwościami dotyczącymi budowy spalarni odpadów rząd rozważy modyfikację dofinansowań na tę instalację? I w końcu: Czy można liczyć na uformowanie ministerialnego zespołu do spraw gospodarki obiegu zamkniętego i zaproszenie tam tych grup, które protestują przeciwko spalarni? Dziękuję.

9. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    Szanowny Panie Marszałku! Szanowne Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Przede wszystkim chciałabym podziękować za to pytanie. Rzeczywiście system gospodarowania odpadami, a w szczególności gospodarka odpadami komunalnymi, to duże wyzwanie dla rządu.

    Żeby naświetlić, jak to obecnie wygląda, posłużę się liczbami. Są to liczby przedstawiane przez Główny Urząd Statystyczny. W 2022 r., bo takie dane za 2023 r. dopiero spływają, przez rok wyprodukowaliśmy prawie 13,5 mln t odpadów komunalnych. To oznacza, że przeciętny Polak, przeciętna Polka produkuje, wytwarza ok. 356 kg odpadów rocznie. Z tej liczby ogólnych odpadów komunalnych ok. 27% to odpady przeznaczone do recyklingu, 14% to bioodpady przeznaczone do kompostowania lub fermentacji, ponad 20% odpadów poddaje się przekształcaniu termicznemu z wykorzystaniem energii, a częściowo również, ale w małym zakresie, bez odzysku energii, natomiast 38% odpadów składuje się na wysypiskach.

    Oczywiście my jako rząd musimy podejmować racjonalne decyzje. Oczywiście naszym głównym, nadrzędnym celem jest gospodarka obiegu zamkniętego, czyli dążenie do tego, aby tych odpadów było jak najmniej. Wdrażamy też różne rozwiązania przede wszystkim po to, aby nie produkować odpadów. Następnie w drugiej kolejności, zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, chodzi o to, aby je odpowiednio zagospodarowywać, a w szczególności przygotowywać do ponownego użycia albo do recyklingu. W dalszej kolejności odpady są poddawane innym procesom odzysku, a dopiero na koniec unieszkodliwiane m.in. przez składowanie albo przez spalanie, oczywiście najlepiej z odzyskiem energii.

    Celem Unii Europejskiej, której cząstką jesteśmy, jest osiągnięcie jak najwyższych poziomów recyklingu. Docelowy poziom recyklingu dla Polski już w 2035 r. jest określony na 65%. Przypomnę to, co powiedziałam wcześniej: obecnie osiągamy 27%. Mamy bardzo duże opóźnienia w stosunku do tego, co powinniśmy zrobić. Kolejny cel, bardzo ważny, to obniżenie ilości składowanych odpadów na wysypiskach do 10%. Przypomnę również, że według Głównego Urzędu Statystycznego obecnie jest to 38%.

    Oczywiście naszym celem jest podniesienie poziomu recyklingu i obniżenie poziomu odpadów składowanych na wysypiskach, ale po prostu nie da się tego zrobić tak szybko. Do tego potrzebne są odpowiednie ustawy, m.in. ustawy, nad którymi już pracujemy, rozporządzenia unijne, nad którymi pracujemy, np. PPWR, czyli rozporządzenie o odpadach opakowaniowych i opakowaniach.

    Musimy natomiast patrzeć na spalarnię odpadów również jako na element całej gospodarki obiegu zamkniętego. Oczywiście nie może być tak, że to spalarnie są naszym priorytetem. Absolutnie tak nie jest i nigdy tak nie będzie. Są one natomiast elementem potrzebnym m.in. po to, żebyśmy mieli mniej składowisk, wysypisk śmieci, bo wywołują one wiele konfliktów społecznych. Ja to rozumiem. Przede wszystkim musimy temu zapobiegać.

    Jeżeli chodzi o finansowanie budowy spalarni, to rzeczywiście jest tak, że Unia Europejska ogranicza, i bardzo dobrze, wsparcie na rzecz instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w wyłączeniu możliwości finansowania tego typu instalacji ze środków unijnych, np. w programie FEnIKS. Niemniej jednak z analiz poprzedniego rządu wyszło, że istnieje luka odpadowa związana z tymi odpadami, które nie nadają się do recyklingu, których obecnie nie możemy zrecyklingować. Ta luka będzie istnieć zawsze, będzie większa lub mniejsza. Dążymy do tego, żeby była jak najmniejsza, ale zawsze będzie istnieć. Nie jest tak, że jesteśmy w stanie zrecyklingować wszystko w 100%.

    Rzeczywiście został powołany taki program w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pod nazwą: racjonalna gospodarka odpadami. Część druga dotyczy instalacji gospodarowania odpadami. Istnieje możliwość uzyskania dofinansowania na budowę, rozbudowę lub modernizację instalacji termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych, medycznych i weterynaryjnych. Część trzecia dotyczy wykorzystywania paliw alternatywnych na cele energetyczne. Dotyczy to m.in. odpadów komunalnych. (Dzwonek) Obecnie w ramach tego programu zakontraktowano 3,1 mld zł, w tym ponad 1 mld zł dotacji i 2 mld zł pożyczki. My przypatrujemy się temu programowi i nie wykluczamy dostosowania go w przyszłości. Natomiast na dzień dzisiejszy prowadzimy odpowiednie analizy wspólnie z Narodowym Funduszem Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dziękuję bardzo.

9. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Marcelina Zawisza:

    Szanowna Pani Minister! Dziękuję przepięknie za tę kompleksową odpowiedź. Pragnę tylko uczulić, poprosić o to, żeby ministerstwo w tych analizach spojrzało również na stronę społeczną, która naprawdę potrzebuje wysłuchania. Prawo i Sprawiedliwość przez lata ignorowało protesty mieszkańców. Oni musieli wykorzystywać wszystkie instrumenty, które daje im polityka samorządowa, do tego, żeby naciskać na władze samorządowe, aby nie budowały im tych instalacji pod domami, aby zweryfikowały bieżącą sytuację w miastach. W wielu miastach te spalarnie są niepotrzebne ze względu na to, że tam już istnieją inne spalarnie, które potrafią ten cel, o którym pani ministra mówiła, zrealizować.

    W związku z tym raz jeszcze proszę tylko o to, aby spojrzeć na stronę społeczną, odpowiedzieć na to zapotrzebowanie dotyczące dialogu, którego nie było przez ostatnie 8 lat. Dziękuję pięknie.

9. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    W mojej poprzedniej wypowiedzi rzeczywiście nie zdążyłam odpowiedzieć na tę część pytania. Oczywiście jak najbardziej popieram dialog społeczny, bo bez niego nie da się racjonalnie podejmować decyzji. I tutaj macie oczywiście moje wsparcie. Natomiast chcę też zaznaczyć, że za gospodarkę odpadami komunalnymi odpowiadają gminy i to gminy mają obowiązek przeprowadzić takie konsultacje. Mam nadzieję, że takie konsultacje są prowadzone. Jeżeli nie ma takich konsultacji, oczywiście jestem otwarta na dialog.

    Odpowiadając jeszcze na poprzednie pani pytanie, muszę powiedzieć, że tak, rozważamy możliwość utworzenia zespołu do spraw gospodarki obiegu zamkniętego. W tej chwili jest zespół doradczy do spraw systemowych zmian w gospodarowaniu odpadami. On funkcjonuje od jakiegoś już czasu i obecnie planujemy kolejne spotkanie, które też jest powiązane z gospodarką obiegu zamkniętego. Dziękuję bardzo.